Vonesa në të folur

• Çfarë konsiderohet vonesë në të folur?

Aftësitë e të folurit dhe të gjuhës fillojnë që me gugatjen më të vogël të foshnjës. Me kalimin e muajve, foshnjat fillojnë të belbëzojnë, gjë që së shpejti kalon në një nga momentet më të gëzueshme për një prind: fjalët e para të kuptueshme të fëmijës së tyre. Një 2-vjeçar tipik mund të thotë rreth 50 fjalë dhe të flasë me fjali me dy dhe tre fjalë. Në moshën 3 vjeç, fjalori i tyre rritet deri në 1000 fjalë.
Një vonesë e të folurit është kur një fëmijë i vogël nuk i plotëson këto gurë zhvillimi të të folurit.
Për shkak se çdo fëmijë është i ndryshëm dhe kërkon kohën e tij për të zhvilluar të folurin, mund të jetë e vështirë për prindërit të kuptojnë nëse fëmija i tyre flet me vonesë.
Kjo është arsyeja pse vlerësimi dhe diagnoza nga një specialist i fushës është kaq i rëndësishëm. Vonesat e të folurit mund të trajtohen në mënyrë efektive dhe hulumtimet kanë treguar se ndërhyrjet e hershme çojnë në rezultate më të mira.

• Cili është ndryshimi midis një vonese në të folur dhe një vonese gjuhësore?

Vonesat e të folurit dhe vonesat gjuhësore shpesh ngatërrohen dhe janë të vështira për t’u diferencuar ndonjëherë dhe nga profesionistët.

I foluri është akti fizik i prodhimit të tingujve dhe fjalëve dhe përfshin artikulimin (mënyrën se si formojmë tinguj dhe fjalë). Edhe pse mund të përdorin fjalë dhe fraza për të shprehur idetë e tyre, ata shpesh kanë vështirësi në formimin e tingujve të duhur dhe janë të vështirë për t’u kuptuar.

Gjuha është ajo me të cilën japim dhe marrim informacion. Është të kuptosh dhe të jesh i kuptueshëm përmes komunikimit – verbal, joverbal dhe me shkrim. Një fëmijë me një vonesë gjuhësore mund të bëjë tingujt e duhur dhe të shqiptojë disa fjalë, por ata nuk mund të formojnë fraza ose fjali që kanë kuptim.

Disa fëmijë kanë ose një vonesë në të folur ose një vonesë gjuhësore, dhe disa i kanë të dyja. Dallimi midis të dyjave është i rëndësishëm për trajtimin e duhur. Nëse mendoni se fëmija juaj mund të ketë një vonesë të të folurit ose gjuhës, është e rëndësishme të kërkoni ndihmë nga një specialist. Ata janë profesionistët më të kualifikuar për të ofruar një vlerësim dhe diagnozë.

• Cilat janë shenjat e vonesës së të folurit apo gjuhës?

Një fëmijë që nuk i përgjigjet zhurmave ose nuk vokalizon duhet të kontrollohet menjëherë nga një mjek.

Lini një takim me specialistin nëse:

deri në 12 muaj:

• nuk po përdor gjeste, si p.sh. duke treguar me gisht ose duke përshëndetur mirupafshim

deri në 18 muaj:

• preferon gjestet mbi vokalizimet për të komunikuar
• ka vështirësi në imitimin e tingujve
• ka vështirësi në kuptimin e kërkesave të thjeshta verbale

deri në 2 vjeç:

• mund të imitojë vetëm të folurin ose veprimet dhe nuk prodhon fjalë ose fraza në mënyrë spontane
• thotë vetëm disa tinguj ose fjalë në mënyrë të përsëritur dhe nuk mund të përdorë gjuhën për të komunikuar më shumë se nevojat e tyre të domosdoshme
• nuk mund të ndjekë udhëzimet e thjeshta
• ka një ton të pazakontë të zërit

deri në 3 vjeç:

• fëmija juaj nuk përdor të paktën 200 fjalë
• nuk i kërkon gjërat me emër
• është e vështirë t’i kuptosh

Gjithashtu takoni një specialist nëse i foluri i fëmijës suaj është më i vështirë për t’u kuptuar se sa pritej për moshën e tij:

• Prindërit dhe kujdestarët e rregullt duhet të kuptojnë rreth 50% të të folurit të një fëmije në moshën 2 vjeçare dhe 75% të tij në moshën 3 vjeçare. Në moshën 4 vjeç, një fëmijë duhet të kuptohet më së shumti, edhe nga njerëzit që nuk e njohin fëmijën.

• Si diagnostikohen vonesat e të folurit apo gjuhës?

Nëse fëmija juaj mund të ketë një problem, është e rëndësishme që menjëherë të konsultoheni me një logoped.
Logopedi do të kontrollojë aftësitë e të folurit dhe gjuhës së fëmijës suaj. Ai do të bëjë teste të standardizuara dhe do të kuptojë çfarë nuk shkon në zhvillimin e të folurit dhe gjuhës.

Ai gjithashtu do të kontrollojë:

• çfarë kupton fëmija juaj (gjuha receptive)
• çfarë mund të thotë fëmija juaj (gjuhë ekspresive)
• qartësinë e të folurit
• pjesën oral-motore të fëmijës suaj (se si goja, gjuha, qiellza, etj., punojnë së bashku për të folur, si dhe për të ngrënë dhe për të gëlltitur)

Bazuar në rezultatet e testeve, logopedi mund të rekomandojë terapi të të folurit për fëmijën tuaj.

• Çfarë e shkakton vonesën e të folurit?

1. Dëmtime oral-motore (vështirësi në koordinimin e buzëve, gjuhës dhe nofullës)
2. Çrregullimi i zhvillimit të të folurit dhe gjuhës
3. Humbja e dëgjimit
4. Çrregullimi i Spektrit të Autizmit
5. Mungesa e stimulimit
6. Probleme neurologjike (paraliza cerebrale, distrofi muskulare, dëmtime traumatike të trurit etj.)